Alley's Trap

Een tekening van een koninginneval volgens Alley's systeem: De werkbijen van de vertrekkende zwerm kunnen gewoon door het moerrooster van de onderste verdieping, maar de moer (en ook eventuele darren) niet. De moer kan wel via de taps toelopende kokertjes naar de bovenverdieping, maar komt daar vervolgens weer een moerrooster tegen en kan weer niet verder. Ze kan ook niet meer terug naar beneden, want ze vindt daarvoor de toegang bovenaan de kokertjes niet meer terug. Aldus zit ze in de bovenruimte gevangen. Tussen de kokertjes zit een schuifje dat geopend kan worden om de moer wel weer naar beneden te kunnen laten gaan)

Ergens voor 1883 bedacht Henry Alley de Alley's Trap, een constructie om de koningin te vangen uit een afkomende zwerm. "Trap" is val in het engels, en aangezien het gaat om een val voor de koningin zullen we in het vervolg spreken van Alley's koninginneval. De werking staat beschreven in nevenstaand plaatje.

Een zwerm zonder koningin zal na verloop van tijd weer terug gaan naar ('terug slaan op') de oude plaats. Na het zwermen zijn er daarom verschillende scenario's mogelijk:

• Scenario 1: na het afkomen van de zwerm hangt deze nog ergens (zonder koningin) in de boom:
  • Oplossing 1: Je kunt dan Alley's koninginneval met de koningin bij de zwerm hangen.
    • De zwerm zal nu niet meer naar elders vertrekken. Tegen de avond krijgt de zwerm een kast.
  • Oplossing 2: Je kunt ook snel de oude kast verplaatsen en op de oude plaats een nieuwe kast plaatsen
    • Je plaatst dan Alley's koninginneval voor de nieuwe kast en maakt het schuifje open zodat de koningin terug de nieuwe kast in kan
    • de zwerm slaat op de nieuwe kast met de moer
    • de oude kast raakt alle vliegbijen kwijt. Deze zal geen tweede zwerm meer geven: de overbodige moercellen worden afgebeten.

Deze Koninginneval volgens Alley's systeem is te zien bij T'Wilgenroosje. Deze variant heeft op de bovenverdieping aan de voorkant gaas in plaats van een stuk moerrooster (op de foto is dat wellicht niet zo goed te zien)

• Scenario 2: de zwerm is al weer op de kast teruggeslagen, maar de koningin zit dus nog in Alley's koninginneval:
  • De oude kast kan dan alsnog op een andere plaats worden gezet, en op de oude plaats komt dan een nieuwe kast
    • je plaatst Alley's koninginneval voor de nieuwe kast op de oude plaats en opent het schuifje zodat de koningin de nieuwe kast in kan.
    • De vliegbijen zullen allemaal naar de nieuwe kast vliegen (waardoor de oude kast niet weer zal zwermen: de overbodige moercellen worden afgebeten). Je hebt nu een koningin met alleen vliegbijen, eventueel doe je hierbij nog wat jonge bijen uit de oude kast. Je hebt eigenlijk en vlieger gemaakt zonder de koningin te hoeven zoeken.

Ook de darren die de kast willen verlaten komen in het bovengedeelte terecht en deze dienen deze regelmatig te worden bevrijd. De oorspronkelijke vinding van Henry Alley werd dan ook op de volgende 3 manieren gebruikt:

1. om vreemde darren buiten de kast houden (engels: drone excluder)
2. om de eigen darren te vangen om ze te vernietigen (engels: drone trap)
3. als koninginneval zodat een afkomende zwerm er niet vandoor zal gaan (engels: queen trap).

Illustratie uit het boek van Henry Alley uit 1883.

Men vond darren indertijd slechts onproductieve opeters. Voorafgaand aan Alley's vinding werden darren tegengehouden met een simpel darrenrooster, maar dit had als gevolg dat de werkbijen werden gehinderd door de geblokkeerde darrren. Alley's vinding was een duidelijke vooruitgang.

Alley's Trap met darrendoorgang

Al in 1923 waren er ook Alley's koninginnevallen in den handel, die bij normaal bijenverkeer geen darren tegen houden. Pas wanneer er wordt gezwermd, en er dus dichte drommen bijen tegelijkertijd naar buiten komen, stoten de drommen bijen tegen een zeer beweeglijk metalen klepje, dat dichtvalt. Pas daarna wordt de doorgang voor de darren (en de koningin) afgesloten.

Tegenwoordig wordt Alley's Trap nog nauwelijks gebruikt, ook niet als koninginneval. Heden ten dage tracht met het zwermen te voorkomen middels zwermtrage bijen (zoals de buckfast), of door het maken van kunstzwermen. Het knippen van de vleugels van de koningin zorgt er ook voor dat een voorzwerm weer terugslaat op de oude plaats.

Ook op de eerste nederlandse imkerdag op 27 september 1924 werkte dhr. Raad 11-11.45 aan de popularisering van Alley's Trap

Van Aley's Trap zijn er inmiddels veel varianten, maar zodra er sprake is van dezelfde basis als die van Henry Alley (het geleiden naar een aparte ruimte) kunnen we het beste spreken van een "Koninginneval volgens Alley's systeem" zoals bijvoorbeeld ook Chr.H.J.Raad deed in zijn vele artikelen over Alley's trap in het Maandschrift Bijenteelt in de periode tussen 1923 en 1944.

Chr.H.J. Raad gebruikte Alley's Trap niet alleen als koninginnenval, maar ook nog op de volgende manieren:

• tegen roverij door andere bijenvolken
• tegen koolmezen in de winter
• als verzamelplek van vuil uit de kast gedurende de winter: "Het in den wintertijd stellen van de vallen voor de vlieggaten heeft ook het voordeel, dat men precies kan nagaan, wat er alzoo uit de kastopening naar buiten wordt geworpen. Dit alles verzamelt zich namelijk in de val. Vindt men in het instrument een doode moer, dan weet men, dat dit volk zoo spoedig mogelijk hulp noodig heeft. Treft men eenige darrenlijken aan, dan is zoo'n kolonie waarschijnlijk moerloos".

Alley's koninginneval wordt vreemd genoeg ook wel geschaard onder de noemer zwermval terwijl alleen de koningin wordt gevangen. Een zwermval is toch meer een lokker voor een complete zwerm, en met een zwermfuik wordt een complet zwerm gevangen terwijl deze afkomt. Dat lijken toch drie goed van elkaar te onderscheiden technieken te zijn.