Eierleggende werksters

De aanwezigheid van eierleggende werksters is duidelijk herkenbaar doordat er meerdere eitjes in een cel zitten.

Het bestaan van eierleggende werksters is al lang bekend. Al voor het jaar 1792 werd door Riem beweerd dat werkbijen eitjes zullen leggen, zodra de koningin uit een volk wordt verwijderd.

Eierleggende werksters zijn werkbijen die structureel meerdere eitjes leggen doordat er (vanwege het ontbreken van een koningin) te weinig koninginnenstof in het volk aanwezig is. Koninginnenstof onderdrukt het functioneren van de eierstokken bij de werkbijen (die immers ook vrouwtjes zijn). Bij afwezigheid van deze stof komen deze dus alsnog tot ontwikkeling.

De aanwezigheid van eierleggende werksters is duidelijk herkenbaar doordat er meerdere eitjes in een cel zitten.

Ook in een goed functionerend volk kan er wel eens een werkbij zijn die een eitje legt, en dat is ook geen enkel probleem. Een volk met eierleggende werksters gaat echter ten gronde (tenzij de bijenhouder succesvol ingrijpt), omdat er uit de onbevruchte eitjes (werkbijen hebben immers niet gepaard) alleen darren geboren worden.

Eierleggende werksters produceren samen, en samen met het door hen gelegde open (darren)broed, genoeg koninginnenstof om het volk zich niet meer moerloos te laten voelen. Dit voorkomt dat alle werkbijen eierleggende werksters worden. In een volk met eierleggende werksters lijkt oppervlakkig gezien dan ook niets aan de hand (het gedraagt zich rustig, haalt stuifmeel, etc.).

Het is om verschillende redenen lastig om eierleggende werksters uit een volk te verwijderen. Ze zijn in ieder geval moeilijk één voor één te traceren omdat ze niet zo gemakkelijk van de andere werkbijen te onderscheiden zijn. Het vinden van een reguliere koningin kan soms al knap lastig zijn, laat staan één of meerdere eierleggende werksters.

Het zomaar introduceren van een nieuwe koningin in zo'n volk met eierleggende werksters gaat meestal fout omdat het betreffende volk zichzelf niet meer als moerloos beschouwd. Het accepteert dus ook niet zomaar een andere koningin.

Middels een van de volgende methoden is het toch mogelijk om succesvol nieuwe koninginnen in zo'n volk te kunnen brengen:

• Open broed toevoegen: een paar weken achtereen (vanuit een ander volk) open broed in het volk brengen totdat het volk moerdoppen gaat bouwen. Op dat moment kan de bijenhouder
  • dat proces ongestoord laten doorlopen zodat het volk dus een 'eigen' koningin maakt, of
  • een nieuwe koningin inbrengen.

• Afschudden op een afstandje, en nieuwe koningin in een kooitje:
  • de kast wordt van de oude plaats gehaald, en op een afstandje (van zo'n 10 meter) worden alle bijen van de ramen afgeschud (de eierleggende werkster kunnen niet meer vliegen en/of zijn niet meer op hun kast georiënteerd en kunnen daardoor niet meer terug naar het volk),
  • de afgeschudde bijenloze ramen worden op de oude plaats (mag in een nieuwe kast) teruggehangen,
  • tussen die ramen wordt een in een kooitje beschermde koningin gehangen.
    • In de toegang tot dat kooitje zit door de bijen weg te eten suikerdeeg, tegen de tijd dat dat is weggegeten zijn het volk en de koningin aan elkaar gewend en vervolgens kan de koningin zonder gevaar in het volk gaan rondlopen.
• Indruk-Kooitje (engelstalig: Push in Cage): een nieuwe koningin wordt met behulp van een kooitje (waar geen bodem inzit) vastgezet op een stukje raat met uitlopend broed. Het uitlopende broed zal haar meteen accepteren en voor haar zorgen. Als dan na een tijdje het indruk-kooitje wordt verwijderd dan wordt de nieuwe koningin gemakkelijker geaccepteerd.

• Verenigen met een moergoed volk: op die manier wordt het moergoede volk versterkt zodat dat (nog) sneller kan groeien. De feromonen van de koningin en het open broed zal de neiging tot het leggen van eitjes door de eierleggende werksters onderdrukken. Dat verenigen dient wel op een veilige wijze te gebeuren:
  • Werkwijze waarbij geleidelijk wordt verenigd:
    • zet bovenop een moergoed volk een lege broedkamer,
    • doe daar 1 leeg raampje als loopraampje in,
    • zet daar je volk met leggende werksters bovenop (zonder bodem, maar wel met een eigen vliegopening!),
    • haal na 10 dagen de tussenkast en de extra vliegopening weg (de werksters zijn gestopt met leggen, en de bijen hebben inmiddels elkaars geur aangenomen).
  • Werkwijze waarbij eerst de eierleggende werksters worden afgeremd:
    • je geeft het volk met eierleggende werksters een raam open broed,
    • als het vorige raampje is verzegeld dan geeft je nog eens een raampje met open broed,
    • hierna zullen de eierleggende werksters zijn gestopt en kan het volk met een moergoed volk worden verenigd.