Eierleggende werksters
De aanwezigheid van eierleggende werksters is duidelijk herkenbaar doordat er meerdere eitjes in een cel zitten.
Ook in een goed functionerend volk kan er wel eens een werkbij zijn die een eitje legt, en dat is ook geen enkel probleem (het levert alleen een extra dar op).
Eierleggende werksters zijn echter werkbijen die structureel meerdere eitjes leggen doordat er (vanwege het ontbreken van een koningin) te weinig koninginnenstof in het volk aanwezig is. Koninginnenstof onderdrukt het functioneren van de eierstokken bij de werkbijen (die immers ook vrouwtjes zijn). Bij afwezigheid van deze stof komen deze dus alsnog tot ontwikkeling.
Een volk met eierleggende werksters gaat (tenzij de bijenhouder succesvol ingrijpt) ten gronde, omdat er uit de onbevruchte eitjes (werkbijen hebben immers niet gepaard) alleen nog darren geboren worden.
Deze eierleggende werksters produceren vervolgens, samen met het door hen gelegde open (darren)broed, genoeg koninginnenstof om het volk niet meer moerloos te laten voelen. Dit voorkomt dat alle werkbijen eierleggende werksters worden. In een volk met eierleggende werksters lijkt oppervlakkig gezien dan ook niets aan de hand (het gedraagt zich rustig, haalt stuifmeel, etc.).
Het is om verschillende redenen lastig om eierleggende werksters uit een volk te verwijderen. Ze zijn in ieder geval moeilijk één voor één te traceren omdat ze niet zo gemakkelijk van de andere werkbijen te onderscheiden zijn. Het vinden van een reguliere koningin kan soms al knap lastig zijn, laat staan één of meerdere eierleggende werksters.
Het zomaar introduceren van een nieuwe koningin in zo'n volk met eierleggende werksters gaat ook vaak fout omdat het betreffende volk zichzelf niet als moerloos beschouwd. Het accepteert dus ook niet zomaar een ander koningin.
Bijenhouders hebben verschillende methode ontwikkeld om toch succesvol nieuwe koninginnen in zo'n volk te kunnen brengen:
- Open broed toevoegen: een paar weken achtereen (vanuit een ander volk) open broed in het volk brengen totdat het volk moerdoppen gaat bouwen. Op dat moment kan de bijenhouder
- dat proces ongestoord laten doorlopen zodat het volk dus een 'eigen' koningin maakt, of
- een nieuwe koningin inbrengen.
- Afschudden: de ramen met bijen worden op een afstand van het volk afgeschud. De eierleggende werkster kunnen niet meer vliegen en kunnen dus niet meer terug naar het volk waar de bijenhouder inmiddels een in een kooitje beschermde koningin in heeft gedaan. In de toegang tot dat kooitje zit voedsel, zodra dat is weggegeten zijn het volk en de koningin aan elkaar gewend en vervolgens kan de koningin zonder gevaar in het volk gaan rondlopen.
- Indruk-Kooitje (engelstalig: Push in Cage): een nieuwe koningin wordt met behulp van een kooitje (waar geen bodem inzit) vastgezet op een stukje raat met uitlopend broed. Het uitlopende broed zal haar meteen accepteren en voor haar zorgen. Als dan na een tijdje het indruk-kooitje wordt verwijderd dan wordt de nieuwe koningin gemakkelijker geaccepteerd.
- Verenigen met een moergoed volk: op die manier wordt het moergoede volk versterkt zodat dat (nog) sneller kan groeien. De feromonen van de koningin en het open broed zal de neiging tot het leggen van eitjes door de eierleggende werksters onderdrukken. In http://www.bijenhouden.nl/forum/topic.asp?TOPIC_ID=8883&whichpage=1 brengt Gerard van Gastel de volgende werkwijze voor veilig verenigen bij eierleggende werksters naar voren:
- ... als je op een moergoed volk een lege broedkamer zet,
- daar 1 leeg raampje inhangt (als loopraampje)
- en daar weer bovenop je volk met leggende werksters (zonder bodem, maar ze moeten wel een eigen vliegopening hebben!)
- kun je ze gegarandeerd na 10 dagen probleemloos verenigen; de werksters zijn gestopt met leggen, en de bijen hebben elkaars geur aangenomen.