Natuurzwerm

Een zwermtros aan een tak

Natuurzwermen moeten onderscheiden worden van kunstzwermen:

• Een natuurzwerm is een zwerm op initiatief van de bijen. Een kunstzwerm is een zwerm op initiatief van de imker.

• Een natuurzwerm bepaalt zelf de nieuwe woonplaats, en is vaak voor de imker verloren (tenzij deze de zwerm zelf weer schept), een kunstzwerm krijgt zijn nieuwe woonplaats van de imker.

• Een natuurzwerm neemt zelf voedsel mee om een dag of drie te kunnen overbruggen en/of om op de nieuwe locatie direct met nieuwe raatbouw te kunnen starten. Bij de kunstzwerm zorgt de imker er zo nodig voor dat er voer mee komt.

• In een natuurzwerm is er sprake van een zodanige mix van bijen dat op de nieuwe locatie alle benodigde taken (van zowel de binnendienst als de buitendienst) goed kunnen worden uitgevoerd. Bij een kunstzwerm is er bij aanvang meestal een mismatch die zich pas na verloop van tijd weer herstelt.

Meestal gaan honingbijen zwermen in het kader van de natuurlijke volksvermeerdering, maar er zijn ook andere oorzaken van het zwermen. Aan de zwermtekenen kun je van te voren zien dat het bijenvolk wil gaan zwermen. Het natuurzwermen verloopt vervolgens als volgt:

1. Eerst verlaat de oude koningin met een gedeelte van het volk de oorspronkelijke woonplaats op zoek naar een nieuwe woonplaats. Dit noemen we de voorzwerm.
2. Daarna verlaten de jonge koninginnen een voor een het volk, telkens met weer een gedeelte van het volk. Dit noemen we de nazwermen. Het nazwermen houdt aan totdat de achterblijvende bijen het welletjes vinden (voor overlevering te gering in getale worden) en, uiteraard op één na, alle resterende jonge koninginnen doodmaken.

Meestal zal een natuurzwerm zich eerst (enkele malen) op een tussentijdse locatie in een zwermtros verzamelen voordat het (uiteindelijk) zijn intrek neemt in de nieuwe woning. De met de natuurzwerm meegekomen speurbijen spelen daarbij een grote rol in de nestselectie.

Het zwermen is een zeer risicovolle onderneming. Uit waarnemingen bij bijenvolken die zich gevestigd hadden in de bossen van Ithaca, USA bleek dat slecht 24% van de volken die zich nieuw gevestigd hadden, de eerste winter overleefden, terwijl 78% van de reeds in voorgaande jaren gevestigde volken het voorjaar haalden.

In het geval van een nazwerm volgt na het vinden van een nieuwe woning nog een extra spannende periode. Een nazwerm heeft immers een jonge koningin die eerst nog moet paren voordat zij eitjes kan leggen. De jonge koningin zal zich daartoe eerst op de nieuwe locatie oriënteren om daarna, zodra ze bronstig is, op bruidsvlucht te gaan. Hierbij kan nog van alles mis gaan:

• soms gaan ongewenst een flink aantal "nerveuze" bijen mee, dat noemen we dan een bruidszwerm,
• soms valt de jonge koningin ten prooi aan predatie,
• er zijn onvoldoende paringsrijpe darren (maar dat zal meestal alleen voorkomen bij nazwermen buiten het normale zwermseizoen),
• etc.

De meeste bijenhouders proberen (het vertrek van) natuurzwermen te voorkomen.

Filmpje van een vertrekkende zwerm

<VideoFlv>/movies/zwerm.flv</VideoFlv>