Mierenzuurbehandeling
Bij een mierenzuurbehandeling wordt er mierenzuur in de bijenwoning gebracht ter bestrijding van de varroamijt. Het mierenzuur doodt de varroamijt dan middels aantasting van het ademhalingsstelsel van de varroamijt. Omdat mierenzuur van nature deel uitmaakt van de stofwisseling van de varroamijt is de kans gering dat de varroamijt een resistentie tegen mierenzuur zal ontwikkelen.
In tegenstelling tot veel andere varroabestrijdingsmiddelen dringt mierenzuur ook door tot in het gesloten broed zodat ook daar de varroamijt wordt gedood.
Door een mierenzuurbehandeling treedt er helaas vaak ook sterfte van broed en volwassen bijen op. Bij een juiste toepassing van de mierenzuurbehandeling is deze sterfte echter gering.
Er bestaan verschillende manieren waarop een mierenzuurbehandeling kan worden uitgevoerd.
Voor een effectieve bestrijding van de varroamijt is een voldoende concentratie van de mierenzuurdamp in de kast doorslaggevend. De volgende factoren spelen hierbij een rol:
- De temperatuur.
- Mierenzuur verdampt bij 30°Celsius zo'n 15x sneller dan bij 10°Celsius.
- Zowel de warmte van gesloten broed (dat door de bijen op 35° Celsius wordt gehouden) als een voldoende hoge buitentemperatuur dragen bij aan een grotere verdamping van het mierenzuur. Buitentemperaturen van boven de 25°C zijn daarentegen te hoog. De acceptabele minimale buitentemperatuur verschilt afhankelijk van de toegepaste manier van mierenzuurbehandeling.
- Als het warm is zullen de bijen meer ventileren (en dus mierenzuur naar buiten transporteren). In dat geval kun je de behandeling wellicht beter even uitstellen. In plaats daarvan kunt je ook de dagelijks te verdampen hoeveelheid mierenzuur naar boven bijstellen.
- De relatieve[1] luchtvochtigheid.
- Bij een hogere relatieve luchtvochtigheid is de verdamping minder dan bij een lagere relatieve luchtvochtigheid.
- De grootte van het verdampingsoppervlak van de gebruikte verdamper.
- Verschillende verdampers hebben een verschillend verdampingsoppervlakte. Zo heeft de Liebig verdamper een klein verdampingsoppervlakte zodat deze verdamper een hogere binnentemperatuur nodig heeft dan verdampers met een groter verdampingsoppervlakte.
- De gebruikte concentratie mierenzuur.
- In de handel zijn zowel oplossingen met 65% als met 85% mierenzuur te koop. Uiteraard hoef je, onder verder gelijke omstandigheden, van een oplossing met 85% mierenzuur minder te verdampen dan van een oplossing met 65% mierenzuur. Met behulp van een oplossing met een hogere concentratie mierenzuur zal sneller meer mierenzuur verdampen. De verschillen tussen de bij de verschillende mierenzuurbehandelingen verdampers voorgeschreven hoeveelheden zijn ten dele op deze verschillende concentraties terug te voeren.
- De aanvoer van nectar of suikerwater.
- Als de bijen de bijen nectar of suikerwater moeten indikken zullen ze ook veel ventileren. Ook dan is het beter om even met de mierenzuurbehandeling te wachten totdat het meeste suikerwater is verzegeld.
- De aanwezigheid van nog niet verzegelde honing/nectar/suikerwater. Mierenzuur lost in water op. Zolang honing/nectar/suikerwater nog niet luchtdicht is verzegeld[2] zal er dus ook mierenzuur in deze honing/nectar/suikerwater trekken. Dit heeft de volgende nadelen:
- De (varroa dodende) concentratie in de lucht vermindert, waardoor de bestrijding minder effectief is. Een effectieve mierenzuurbehandling start dus pas enige dagen na dracht of voeren van suikerwater zodat de bijen het meeste voer verzegeld zullen hebben voordat de miernzuurbehandeling begint.
- Het mierenzuur beïnvloed de smaak van de eventueel nog te oogsten honing! Om deze redenen wordt voorgeschreven om een mierenzuurbehandeling pas na de laatste honingoogst te doen[3] of anders de betreffende honing niet te oogsten.
Welke mierenzuurbehandeling er ook wordt toegepast, in alle gevallen dient de onderkant van de kast gedurende de behandeling gesloten te zijn om te snelle vervlieging van het mierenzuur te voorkomen. De vliegopening dient wel gewoon geopend te zijn.
Bij de verschillende te onderscheiden mierenzuurbehandelingen worden vaak verschillende hoeveelheden te verdampen mierenzuuroplossing vermeld die bovendien ook nog eens per maand kunnen verschillen.
Een van de verklaringen hiervoor is dat er zowel korter durende schokbehandelingen zijn met herhaaldelijk een hogere concentratie mierenzuur van wel 30 milliliter per volle broedkamer, als langer durende behandelingen met een continue lagere concentratie mierenzuur van 10 tot 20 milliliter per volle broedkamer per dag. De verschillen tussen de 10 tot 20 milliliter per broedkamer per dag bij de langer durende behandelingen heeft de volgende oorzaken:
- In verschillende perioden van het jaar ventileren de bijen meer of juist minder waardoor er ook meer of juist minder mierenzuur moet worden toegepast.
- In verschillende mierenzuurbehandelingen wordt gewerkt met verschillende concentraties mierenzuur. Ogenschijnlijke verschillen komen zo vaak neer op ongeveer dezelfde hoeveelheid puur mierenzuur.
Onderstaand een opsomming van verschillende manieren mierenzuurbehandeling:
Voetnoten
- ↑ Warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht en zal bij een gelijke hoeveelheid vocht in de lucht dus drogender zijn dan koude lucht. Het begrip 'relatieve luchtvochtigheid' geeft weer hoeveel vocht er in de lucht zit is relatie tot de hoeveelheid vocht die er - bij die temperatuur - in zou kunnen zitten.
- ↑ Broed wordt in het popstadium ook verzegeld, maar dat is niet luchtdicht.
- ↑ Bij de eerstvolgende honingoogst in het nieuwe jaar zal het mierenzuur inmiddels nagenoeg geheel zijn verdwenen.